نقش پناهندگان سیاسی در روابط صفویان با عثمانیان و اوزبکان

این پژوهش به دنبال یافتن علل پناهندگی سیاسی ایران صفوی به حکومتهای عثمانی و اوزبکان و بالعکس و تأثیری است که این پناهندگان در روابط صفویان با عثمانیان و اوزبکان داشتند. با پیدایش حکومت نوبنیاد صفویه و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران مناسبات سیاسی این دولت با حکومت های سنی مذهب عثمانی و اوزبکان دستخوش دگرگونی شد. در آغاز روحیه توسعه طلبی، تعارضات عقیدتی و اختلافات مذهبی در شعله ور شدن منازعات موثر بود، اما عامل دیگری که در این دوره روابط حکومتهای مذکور را دستخوش دگرگونی نمود، مسئله « پناهندگی سیاسی » بود. مسئله پناهندگی سیاسی از مسائل مهمی است که می تواند مناسبات داخلی و خارجی یک کشور را به میزان وسیعی از نظر اقتصادی و سیاسی تحت تأثیر قرار دهد. همجواری این حکومتها این فرصت را به مدعیان و مخالفان سیاسی می داد که با بهره گیری از فضا و شرایط موجود و با یاری گرفتن از حکومت رقیب، ادعای تاج و تخت کرده و یا خود را از کشتن نجات دهند. در بروز پناهندگی، تضادهای داخلی حکومت، فشارهای مذهبی، ناامنی سیاسی و ترس از جان، کسب قدرت و متحد بر علیه رقیب، حس انتقام و نیز تأثیر سیاست خارجی کشور رقیب برای بدست آوردن اهرم فشار برای به چالش کشیدن دولت مقابل و بدست آوردن منافع را نمی توان نادیده انگاشت. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص کرد که پناهندگی سیاسی موجب تشدید کردن رقابت ها، قرار گرفتن به عنوان عامل توجیه مذهبی در خدمت دولت رقیب، تبدیل شدن به عامل فشار، ویرانی گسترده در غرب ایران به دلیل جنگهای طولانی و یا سیاست زمین سوخته دولت صفویه، نفوذ دولت صفوی در ماورالنهر و کاهش حملات اوزبکان به ایران شد.